Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı:
İlçe Merkezinde yer alan Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı; Temenos Duvarı, Menandros Onur Sütunu, Podyum ve Mezardan (Taşıyıcı Oda, Mezar Odası, Lahit ve Dromos) oluşmaktadır. Antik dünyanın yedi harikasından biri sayılan ve günümüze "Mozole" (Mausoleum) kavramını taşıyan, "Halikarnas Mozolesi"nden (Halicarnassus Mausoleum) daha erken bir dönemde, aynı boyutlarda Mausolus'un babasına ait olan ve günümüze kadar ulaşabilmiş tek örnek olması bakımından Anıt, eşsiz bir değer taşımaktadır. Antik çağ dünyasının en önemli mezar anıtı ve ölü kültünün temsilcisi olan yapıt, hem mimari tasarımı hem de sanatın diğer önemli kolları olan heykeltraşlık ve duvar resim sanatı açısından üst düzeydedir. Özellikle "Hekatomnos Frizli Lahdi" büyüklüğü, niteliği ve sahibinin öne çıkan kişiliğiyle Klasik ve Hellenistik Anadolu'da tek örnektir.
Baltalı Kapı:
Kentin eski surlarından bugüne ulaşan tek kalıntı, yörede Baltalı Kapı olarak bilinen kapı kemeridir. Kapı M.Ö. 1. yüzyıla tarihlenmektedir. Kemerinin kilit taşı üzerindeki çift yüzlü balta motifinden dolayı yörede "Baltalı Kapı" olarak anılıyor. Kapı kemerini başlıkları bir sıra palmet ve bir sıra yivle süslü iki paye taşımaktadır. Hıristiyanlık devrinin başlarında şehrin doğusundaki dağlardan su getiren kemerler, bu kapıya bağlanmıştır.
Gümüşkesen Mezar Anıtı: Gümüşkesen mezar anıtı gri-beyaz mermerden inşa edilmiş olup toplam yüksekliği 8.45 m.dir. Arazinin eğimli olmasından dolayı anıtın doğu tarafı moloz taş ve harç karışımından elde edilen duvarla yaklaşık 1 m. yükseltilmek suretiyle düz bir platform elde edilmiş ve anıt bu düz alana oturtulmuştur. Zemin katın içinde tavan levhalarını taşıyan dört paye ve bunların üzerine kuzey-güney doğrultusunda atılmış kirişler vardır. Payelerin silmeli sade başlıkları bulunmaktadır. Zemin katın duvarları büyük ve düzgün yontulmuş mermer bloklarla inşa edilmiştir. Alt ve üst levhalar daha yüksek bunların arasında kalan blok sırası ise daha incedir. Anıt mezarın sütun kaideleri 0. 35 m. yüksekliğe sahip olup Küçük Asya-İon sütun kaidesi karakteri taşımaktadır. Üst yapısı basamaklı bir piramit görünümünde olan mezar anıtı M.S. 2.yy.'a tarihlendirilmektedir. Dünyanın yedi harikasından biri olan Halikarnasos'taki Mausoleum'un, küçük bir kopyası olduğu düşünülmektedir.
Su Kemerleri: Milas'ın doğusundaki ovada uzanan iki katlı Su Kemerleri erken Bizans dönemine aittir. Kemerlerin inşaatında antik dönem mimari parçalar da kullanılmış. Bazı bölümleri halen ayakta olmakla birlikte büyük kısmı yıkılmıştır.
Camiler: Kent merkezindeki Firuzbey Camii (Kurşunlu), Menteşoğulları döneminden kalan en önemli eserdir. Güneyi medrese odalarıyla çevrilidir. Kubbenin üst kısmı kurşunla kaplı olduğu için halk arasında Kurşunlu Camii olarak bilinir. Dışı Sodra Dağının mavi damarlı mermerleriyle kaplı olduğu için Gök Camii olarak da adlandırılır. Ters T planlı camilerin en güzel örneklerinden biridir. Hacı İlyas Camii, Orhan Bey zamanında 1330 yılında inşa edilmiştir. Son cemaat yeri ve dikdörtgen planı ile Batı Anadolu'nun en eski camilerindendir.
Ulu Camii: Hocabedretttin Mahallesinde bulunan camii, Milas'ın en büyük camisidir. Ahmet Gazi tarafından 1378 yılında yaptırılmıştır. Tuğla ve taşlarla inşa edilmiş olup, dışı sıvasızdır. Şadırvanı olmayan bu camiinin duvarının altında bir kuyu vardır. Reyhani Kitabesi giriş kapısı üstündedir.
Belen Camii: Hisarbaşı tepesinde bulunan camiinin, tavanı ahşaptır. Sütunlar antik bir yapıdan alınmıştır. Eksen etrafındaki iki sütunun başlığı korint düzenindedir. Duvarlar taş ve tuğla karışımıyla yapılmış, dışı sıvasız bırakılmıştır. 1750 yılında Abdülaziz Ağa'nın oğlu Mehmet Sait Ağa tarafından onarımdan geçirilmiştir. Minaresi, 1811 yılında Ömer Ağa tarafından yaptırılmıştır.
Ağa Camii: Hacıapti Mahallesinde bulunan camii, Abdülaziz Ağa tarafından yaptırılmıştır. Hasır Camii olarak da bilinir.
Milas Müzesi: İlçe ve çevresindeki ören yerlerindeki kazılarda ele geçen buluntuların bir bölümü Milas Müzesi'nde sergilenmektedir. 1987 yılında ziyarete açılan müze 1,5 dönümlük bahçe içindeki iki katlı binadadır. Teşhir salonunda yer alan 11 vitrinde Stratonikea kazılarında bulunan altın eserler, İasos kazılarında bulunan pişmiş toprak kandiller, Milas ve çevresindeki kazılardan buluntular, heykeller, heykel başları sergilenmektedir. Müzenin bahçesi de açık sergi alanı olarak kullanılmaktadır.
Çöllüoğlu Hanı: 1719 yılında Abdullah Efendi oğlu Hacı Abdülaziz Ağa tarafından yaptırılan Han Çöllüoğlu adını, bu mekânı satın alan Tavaslı Hacı Mehmet Çöllüoğlu'ndan almaktadır. 1050 m²'lik bir alanı kaplayan Çöllüoğlu Hanı, tarihi boyunca Milas İlçesinin dini, ticari ve idari merkezi olarak görev yapmıştır. Milas'ın ticari ve idari merkezi olarak görev yapan Çöllüoğlu Hanı, ortası taş döşeli avlu ile avlunun etrafında yer alan çift katlı odalardan oluşmaktadır. 2010 yılında başlatılan ve Milas Belediyesi ve Muğla Valiliği ile ortaklaşa yürütülen Çöllüoğlu Hanı Restorasyonu projesi tamamlanmıştır. Milas'ta tarihi mirasın tekrar kazanılmasına yönelik proje çalışmalarına Çöllüoğlu Hanı ile başlanmış, arasta ve çevresi de restorasyonun içine dahil edilmiştir.
Beçin: Bir dönem Menteşeoğulları Beyliğine başkentlik yapmış olan Beçin şehri, Türk kültürü ve tarihi açısından önemli bir yere sahiptir. Kent, çoğu 14. ve 15. yüzyıldan kalma eserleri ile erken dönem Batı Anadolu mimarisi hakkında değerli bilgiler vermektedir. Milas-Ören yolu üzerinde kentin 5 km. güneyinde, Milas ovasına hakim bir plato üzerindeki Mutluca (Beçin) Köyünde yer alan Beçin Kalesi Bizans dönemine tarihlendirilmektedir. Kale Menteşeoğulları döneminde onarılmıştır.Kaledeki asıl yerleşim 200 metre yukarıdaki iç kale bölümündedir. Beçin'de pek çok medrese, hamam, cami, han, zaviye, türbe kalıntısı vardır. Ayrıca kentten günümüze bir Bizans şapeli, Menteşeoğulları döneminden Karapaşa Medresesi, türbe, Ahmet Gazi Medresesi, Orhan Bey Camii, hamam, Bey Konağı, Bey Hamamı, Kızılhan, Yelli Camii ve medresesi gelen yapılar arasındadır.
Labranda: Milas'ın kuzeyindeki Kocayayla'da (14 km.) bulunan Labranda, Karialıların haç yeri olup, dağların üstünde kutsal bir alan olarak kurulmuş antik kentlerden biridir. Labraunda ile ilgili en erken bilgileri, antik çağın ünlü tarihçisi Heredot'dan ğrenilmektedir. Anadolu'nun güneybatısında yaşamış olan Karialılar için Labraunda oldukça önemli bir kült merkezidir. "Çift Baltalı Tanrı" Zeus Labraundos kültünün kökeninin, su kaynağı ve tapınak terasının hemen üzerindeki büyük kayaya dayandığı düşünülmektedir. Mylasa'dan (Milas) başlayan ve "Kutsal Yol" olarak adlandırılan 14 km uzunluğunda ve 8 m genişliğe sahip taş kaplamalı bir yol ile ulaşılan Zeus Labraundos'un kutsal alanındaki en eski buluntular M.Ö. 5. yüzyıla aittir. M.Ö. 4. yüzyılda kente en parlak dönemini yaşatan Karia Satrapı Moussollos (M.Ö. 377-354) ve kardeşi İdrieus (M.Ö.351-344); Labraunda'yı bir aile kutsal alanı haline getirip, kutsal alanda her yıl 5 gün süren dinsel bayramların kutlanmasını geleneksel hale getirmişler. M.Ö. 355 yılında yapılan kutlamalar sırasında bir suikasten kıl payı kurtulan Moussollos, kentte büyük bir imar faaliyeti başlatmış, Zeus Tapınağı da dahil olmak üzere bir dizi anıtsal yapı yaptırmış. Helenistik devirde (M.S. 3-1 yüzyıllar) sadece bir çeşme yapısı inşa edilmiş olan kutsal alanda; M.S. 1-2 yüzyıllarda Kuzey Stoa yeniden inşa edilmiş ve 2 hamam yapısı ile birkaç yapı daha eklenmiştir. M.S. 4. yüzyılda, yöre halkının Hıristiyanlığı kabul etmesi ile Doğu Propylon yakınında bir Bizans Kilisesi yapılmıştır. Yine M.S. 4. yüzyılda meydana gelen büyük bir yangın felaketi nedeniyle kutsal alan kült yeri olmaktan çıkmıştır. Günümüzde ise Milas'a kadar uzanan 8 metre genişliğindeki kutsal yolun kalıntıları, bir kaç yerde korunabilmiştir. Labraunda'daki kazılar, 1948 yılında İsveç'in Uppsala Üniversitesi profesörlerinden A.W. PERSSON tarafından başlatılmış ve aynı Üniversiteden Profesör Dr. Pontus HELLSTRÖM kazı başkanlığında tarafından devam ettirilmiştir, o tarihten itibaren dönem dönem devam eden kazılar en son 2014 yılında Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü'nden Doç.Dr.Oliver Can HENRY Kazı Başkanlığı'nda yapılmıştır.
Euromos: Milas İlçesi, Selimiye Mahallesi sınırları içinde yer alan ve doğusundaki Kızılbayır dağının eteklerine yayılan Euromos Antik Kenti, Milas'a yaklaşık 12 km. mesafededir. Romalı yazar yaşlı Plinius tarafından "Eurome" olarak adlandırılan kent, daha erken dönemde Kyromos, Hyromos ve Hellenistik Dönemde de kullanılmış olan Europos isimleriyle de anılmıştır Büyük İskender'in fethinden sonra Euromos Makedonya, Mısır ve Suriye kralları arasında el değiştirmiştir. Kent, M.Ö. 201-196 yılları arasında Makedonya Kralı V. Philippos'un denetimine girmiş ve kentin adı Philippoi olmuştur. M.Ö. 188 Apameia Anlaşmasıyla Karia'nın geri kalanı gibi Euromos Rodoslulara devredilmiştir. Roma İmparatorluk Çağı'nda gelişen ve bağımsız bir kent olan Euromos, Bizans Döneminde Mylasa piskoposluğu içerisinde varlığını sürdürmüştür. Kentte ilk kazı ve restorasyon çalışmaları 1969-75 yılları arasında Ümit Serdaroğlu tarafından gerçekleştirmiştir. Yaklaşık 40 yıllık bir kesintiden sonra, 2011 yılında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Abuzer Kızıl başkanlığındaki bir ekip tarafından, yeniden başlatılmış ve çalışmalar halen devam etmektedir. Kazı çalışmalarıyla elde edilen şimdiki veriler kentin Geç Geometrik Dönemden Bizans Dönemi'ne kadar kesintisiz bir biçimde yerleşime sahne olduğunu göstermektedir. Kentte, Zeus Lepsynos Tapınağı, kuzey ve güney nekropolleri, agora, tiyatro, hamam, surlar ve şapel görülebilecek başlıca kalıntılardır.Söz konusu kalıntılardan Zeus Lepsynos Tapınağı Anadolu'daki en iyi korunmuş tapınaklardan biri olması itibariyle dikkat çekicidir.
Iasos: Kentin yapılarını barındıran agora düzlük olan kısmında yer alır. Toplam açıklığı 107x87 metredir. Zaman içinde dört girişe sahip olan şimdiki girişi Bizans Dönemi'ne aittir. Bu alanda birden fazla döneme ait yapılar üst üste yer almaktadır. Bu dönemler Erken Bronz Çağı I' den (MÖ 3300-3000) Geç Bizans (MS 1261-1453) Dönemine kadar uzanmaktadır. Agoranın ortasında çeşitli küçük kutsal yapılar ve sunaklar bulunmaktadır. Alanın dört tarafını çevreleyen portikolar (stoa) M.S 2. yy.daki inşa faaliyetlerinden kalmadır. Kuzey ve Güney Stoalar çift portikoludur ve yer döşemesi mermerdendir. Agoranın doğu saçaklığı boyunca uzanan çifte yazıt, geniş dikdörtgen alanı kesin bir şekilde agoranın bu günkü kalıntılarını MÖ 136-138 yılları arasında yani Roma Dönemi'ne tarihlendirir. Stoalarda bulunan dükkân yapılarına ait bloklar ile üst yapı elemanları bugün bile agorada görülmektedir. Agorada farklı şu dönemlere tarihlenen yapılar ve yapılara ait farklı yapı evreleri bulunmaktadır:Bronz Çağ Yapıları,Geometrik Dönem Nekropolisi, Klasik Dönem(Çifte Baltalar Kutsal Alanı) ve Geç Hellenistik Dönem.
Balık Pazarı: Halk arasında Balık Pazarı olarak bilinen bu yer Roma Dönemi'ne ait bir anıt mezardır. Yapı, payeler üzerindeki kemerlerden oluşan bir portiko ile sınırlanmış kare planlı bir alanın ortasında,basamaklı bir platform üzerine yükselen dört sütunlu bir tapınaktan oluşmaktadır. 1993 yılında restore edilen yapı,1995 yılında Balık Pazarı Açık Hava Müzesi olarak ziyarete açılmıştır.
Herakleia / Latmos: Günümüzde Milas-Söke Karayolu üzerinde yer alan Herakleia Kenti Antik Çağda Latmos Dağları olarak bilinen Beşparmak dağları sarp ve ormanlarla kaplı olup Latmos Körfezini çevirmektedir. Doğal güzelliği ile tanınan bu antik şehre aynı zamanda Latmos veya Latmia ismi de yakıştırılmıştır.
Latmos Herakleia'sı en parlak devrini Helenistik dönemde yaşamıştır. Özellikle deniz ticareti sayesinde çok zenginleşmiştir. Antik zamana tarihlenen kalıntıları Latmos Dağı'nın Bafa Gölü'ne uzantılarının bulunduğu yerdeki Kapıkırı Köyü ile iç içedir. Gerçekte, eski şehir bugünkü Herakleia'nın doğusunda dik bir yamaçta kurulmuştur. Şehrin sur duvarları M.Ö.287de Lysimachos tarafından genişletilmiş, uzunluğu 6.5 km.ye ulaşmıştır. Surlar 65 kule ile takviye edilmiştir. Herakleia'nın tamamen terk edildiği yıllardan bir süre sonra M.S. VIII. yy.ın ilk yarısında Sina yarımadasından, Yemenden gelen Hıristiyan papazları burada bir takım manastır ve kiliseler yapmışlardır. Bu manastır ve kiliseler Latmos Dağlarından başlayarak körfeze ve Bafa Gölü üzerindeki adacıklara yayılmıştır. 1971 yılından bu yana bölgede çalışan Alman arkeolog Anneliese Peschlow'un Latmos Kaya Resimleri ile yolu 1994'te ziyaret ettiği bir köyde kesişmiştir. İnsanlığın gelişim tarihi açısından çok önemli olduğunu söyleyen uzmanlar bu resimlerin Anadolu'nun ilk aile tablosunu sembolik bir dille anlatıldığını ifade ederler. Ayrıca resimlerde Avrupa'da bulunanlardan farklı olarak savaş figürlerinin bulunmadığı vurgulanmaktadır. Batı Anadolu'da benzerleri bulunmayan bu resimler, tarih öncesi resim sanatına olduğu kadar dönemin kadın-erkek ilişkilerine dair de bilgileri günümüze ulaştırmaktadır. Paleotik zamandan Neolitik zamana geçişi simgeleyen kaya resimlerinden 170 tane bulunmuştur.
Bargylia: Bargylia, Mandalya(Güllük)körfezinin güney kıyısında bulunan bir yarımadanın doğu ucunda yer almaktadır. Efsaneye göre şehri Yunan mitolojisindeki kahramanlardan Bellorophon kurmuş, kanatlı at Pegasos'un çiftesi ile ölen arkadaşı Bargylos'un anısına bu şehre Bargylia adını vermiştir. Karya dilinde kentin adı Andanos idi. Karşı dağlarda Kemikler köyünde bulunan Artemis Kyndias tapınağı kentin kutsal alanıdır. Kent öreni Bizans döneminde yapılmış düzenlemelerle bir savunma hisarına döndüğü için yapı malzemeleri bu duvarlarda karşımıza çıkar.
